ဗုဒၶသာသနာ ႏွင္႔ ဂုိဏ္းကြဲမ်ား
လူသားတုိင္း ပတ္၀န္းက်င္ကုိ အမွီျပဳ၍ေနထုိင္ၾကရ၏။ ထုိသုိ႔ အမွီျပဳေနထုိင္ၾကရာတြင္ သဘာ၀ ပတ္ ၀န္းက်င္ကုိ အမွီျပဳ၍ ေနထုိင္ၾကရသကဲ႔သုိ႔ လူသားပတ္၀န္းက်င္ကုိလည္း အမွီျပဳ၍ ေနထုိင္ၾကရသည္။
ထုိပတ္၀န္းက်င္ႏွစ္ခုအနက္ လူသားပတ္၀န္းက်င္တြင္ အခ်င္းခ်င္း ေပါင္းစည္းေနထုိင္ၾကေသာ္လည္း အတၱကုိ ဗဟုိျပဳ၍ ရွင္သန္ေသာသူမ်ား ရွိသကဲ႔သုိ႔ ပရ ကုိဗဟုိျပဳ၍ ရွင္သန္ေသာ သူမ်ားလည္း ရွိၾကသည္။ ထုိသုိ႔ ဘ၀မွာ ရွင္သန္မႈျခင္း တူေသာ္လည္း လူသားတုိ႔၏ အသိအျမင္အယူအဆကုိလုိက္၍ အခ်င္းခ်င္း ကြဲ ျပားၾကသည္။ တစ္ခ်ဳိ႕က ဆရာသမားတုိ႔၏ အစဥ္အဆက္ကုိလုိက္၍ ကြဲျပားသြားသည္လည္း ရွိ၏။ ထုိသုိ႔ မတူ ညီေသာ ကြဲျပားမႈမ်ားသည္ တူရာတူရာ ေပါင္းစပ္စုစည္းမႈ တစ္ခု ျဖစ္သြားကာ အယူ၀ါဒသုိ႔လုိက္၍ ဂုိဏ္းဂဏ အသီးအသီး အျဖစ္သုိ႔ေရာက္ရွိ သြားၾကသည္။
ျမတ္ဗုဒၶသာသနာေတာ္တြင္လည္း ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကားေသာဓမၼကုိ ျပဳျပင္လုိသူမ်ားႏွင့္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼကုိ ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ႔သည့္ဓမၼအတုိင္း မျပဳမျပင္ ပင္ကုိယ္မူရင္းအတုိင္း ထားရွိလုိသူမ်ား ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိး ကြဲျပားခဲ႔ ေလသည္။ ဓမၼကုိျပဳျပင္လုိသူမ်ားသည္ ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ႔ေသာ တရားေတာ္မ်ား၏ မူရင္းကုိ မိမိ တုိ႔၏ အ ေတြးအေခၚတုိ႔ႏွင့္ ေပါင္းစပ္၍ ျပဳျပင္ က်င့္သုံးခဲ႔ၾက၏။ ဓမၼကုိမျပဳမျပင္ ပင္ကုိယ္အတုိင္း ထားလုိသူ မ်ားက ျမတ္ ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ႔ေသာ တရားေတာ္မ်ား၏ မူရင္းကုိ မျပဳမျပင္ ပင္ကုိယ္အတုိင္း လက္ခံ က်င့္သုံး ခဲ႔ၾကသည္။
ထုိကဲ႔သုိ႔ က်င့္သုံးမႈကုိလုိက္၍ ျမတ္ဗုဒၶသာသနာေတာ္တြင္လည္း ဂုိဏ္းအသီးသီး ကြဲျပားသြား ခဲ႔ ၾက သည္။ ထုိသုိ႔ ကြဲျပားသြားေသာ ဂုိဏ္းအသီးသီးကုိ မသိရွိေသးေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား သိရွိေစရန္ ရည္ ရြယ္၍ “ဗုဒၶသာသနာႏွင့္ဂုိဏ္းကြဲမ်ား” အေၾကာင္းကုိ တင္ျပလုိက္ရပါသည္။
ဘုရားရွင္ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူျပီးေနာက္ တပည့္သားသံဃာေတာ္တို႔သည္ ဘုရားရွင္ေဟာ ၾကားေတာ္ မူခဲ့ေသာ ဓမၼ,၀ိနယ ေဒသနာေတာ္တို႔ကို တေသြမတိမ္း လိုက္နာက်င့္ၾကံခဲ့ၾက၏။
သာသနာေတာ္နွစ္(၁၀၀)သို႔ ေရာက္ေသာအခါ၌မူ သာသနာ့၀န္ထမ္း ရွင္ရဟန္းတို႔၏ အေတြး အျမင္ မ်ား ေျပာင္းလဲ လာခဲ့ၾက၏။ သေဘာတရား အသစ္မ်ားလည္း ေပၚေပါက္လာခဲ့ၾက၏။ အခ်ဳိ႕ရဟန္းေတာ္တို႔ သည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ၀ိနည္းဥပေဒေတာ္ကို ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲမႈ စတင္ျပဳလုပ္လာခဲ့ၾက၏။
ထိုရဟန္းမ်ားမွာ-
ေ၀သာလီျပည္ ၀ဇၨီပုတၱကေခၚ ၀ဇၨီတိုင္းသားရဟန္းမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ထို၀ဇၨီတိုင္းသား ရဟန္းမ်ားသည္ ဘုရား ရွင္၏ ၀ိနည္းေဒသနာေတာ္နွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ အဓမၼ၀တၳဳ(၁၀)မ်ဳိးကို ျပင္ဆင္ က်င့္သံုးေနၾက၏။
အရွင္မဟာယသမေထရ္သည္ ထိုသတင္းကိုၾကားသျဖင့္ ေ၀သာလီျပည္၊ မဟာ၀ုန္ေက်ာင္းတုိက္သ႔ုိ ၾကြ ေရာက္ ေတာ္မူလာခဲ့သည္။ ထိုစဥ္ သံဃာေတာ္မ်ား ဥပုသ္ျပဳခ်ိန္နွင့္တိုက္ဆုိင္ေန၏။ ထိုေန႔တြင္ ရဟန္းတို႔ သည္ သံဃာအလယ္၌ ေၾကးဖလားၾကီးတစ္လံုးကိုခ်၍ ဥပုသ္ေစာင့္,တရားနာရန္ လာေရာက္ၾကေသာ ဒါယ ကာ,ဒါယကာမတို့အား ပရိကၡရာဖိုး လွဴဒါန္းၾကရန္ ေဟာေျပာၾက၏။ ဒါယကာ,ဒါယကာမတို႔ကလည္း တတ္ အားသမွ် ပါ၀င္လွဴဒါန္းၾကေလသည္။ ရွင္မဟာယသသည္ ဤလုပ္ရပ္သည္ ၀ိနည္းေတာ္နွင့္ မညီညြတ္ ေသာ ေၾကာင့္ မျပဳလုပ္ၾကရန္ တားျမစ္ေသာ္္လည္း ၀ဇၨီရဟန္းတို႔က ရွင္မဟာယသ၏ စကားကို လက္ မခံခ႔ဲၾကေပ။ လက္မခံသည္႔အျပင္-
“အရွင္မဟာယသ ဟာ ဒါယကာေတြရဲ႕ သဒၶါတရားကို ဖ်က္ဆီးပိတ္ပင္တယ္” ဟုပင္ ျပစ္တင္ရႈတ္ ခ်ခဲ့ ၾကသည္။ ေနာက္ဆံုး အရွင္မဟာယသကုိ ၀ဇၨီတိုင္း သားရဟန္းမ်ားက သံဃာ့ေဘာင္မွပယ္ထုတ္မႈ ''ဥေကၡ ပနီယကံ'' ျပဳ ၾကသည္။
အရွင္မဟာယသ မေထရ္သည္ ၀ဇၨီတိုင္းသားရဟန္းတို႔နွင့္ သေဘာထားကြဲလြဲရာ သူနွင့္အယူ ဆ ခ်င္း သေဘာတူသည္႔ ဘုရားရွင္၏ ဓမၼေဒသနာေတာ္တို႔ကို ရင္းျမစ္က်က်လက္ခံလိုၾကေသာ ရဟန္းေတာ္ မ်ားကုိ စည္း ရံုး စုစည္းရသည္။ ရဟန္းမ်ားစြာကုိလည္း စုစည္းမိခဲ့သည္။
အရွင္မဟာယသသည္ သူနွင့္ သေဘာတူရာ ရဟန္း ေတာ္တို႔ကို ေပါင္းစု၍ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼေဒသနာ ေတာ္တို႔ကို သဂၤါယနာတင္ခဲ့ ၾကသည္။ ထိုသဂၤါယနာတင္ပဲြ သုိ႔ၾကြေရာက္ေတာ္မူၾကသည္႔ သံဃာ ေတာ္ အား လံုးတို႔က-
''ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼေဒသနာေတာ္တို႔ကို ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ နႈတ္ပယ္ျခင္း မျပဳလုပ္ၾကဘဲ မူလပက တိ ရိွသည့္အတိုင္း လက္ခံက်င့္သံုးရန္'' ဟူေသာမူကုိခ်မွတ္ျပီး တစ္ညီတညြတ္တည္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် ခဲ့ၾက သည္။
( အရွင္မဟာယသ ဦးေဆာင္ ေသာ သံဃာအဖြဲ႔ အစည္းသည္ ေနာင္အခါ၌ ''ေထရ၀ါဒ ဂိုဏ္း '' ဟူ၍ ထင္ရွား လာခဲ့သည္။)
ထိုသတင္းကိုၾကားေသာ ၀ဇၨီတိုင္းသားရဟန္းတို႔သည္လည္း သူတို႔နွင့္အယူ၀ါဒတူရာ ရဟန္းတို႔ကို စည္းရံုးၾကသည္။ ထုိသုိ႔စည္းရုံးျပီး သံဃာေပါင္း(၁၀၀၀၀)တစ္ေသာင္း ျဖင့္ ေကာသမၺီျပည္၌ သီးျခားသဂၤါယ နာ တင္ပဲြ ျပဳလုပ္ၾကျပန္သည္။ ၀ဇၨီတိုင္းသားရဟန္းတို႔တင္ေသာ သဂၤါယနာကို ''မဟာသံဂီတိ''ဟု ေခၚဆို ခဲ့ ၾက သည္။ ထုိသံဃာ့အဖဲြ႔အစည္းၾကီးကိုလည္း ''မဟာသံဃိကဂိုဏ္း'' ဟု ေခၚဆုိခဲ႔ၾကသည္။
ဤနည္းျဖင့္ သာသနာေတာ္ႏွစ္ ႏွစ္ ၁၀၀ - အေရာက္တြင္ သာသနာေတာ္၌-
(၁) ေထရ၀ါဒ ဂိုဏ္း
(၂) မဟာသံဃိက ဂိုဏ္း ဟူ၍ ဂိုဏ္းၾကီးနွစ္ခု ကဲြျပားသြားခဲ့သည္။
သာသနာေတာ္၌ ဂိုဏ္းမ်ားဆက္လက္ကဲြျပားျခင္း
မူလ သံဃာ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွ ၀ဇၨီတိုင္းသားရဟန္းတို႔၏ ပေယာဂေၾကာင့္ မဟာသံဃိကဂိုဏ္း ခဲြထြက္သြားခဲ့ျပီးေနာက္ အျခားေသာရဟန္းအုပ္စုမ်ားကလည္း ဂိုဏ္းခဲြမ်ားကိုအသီးသီး ဖဲြ႔စည္းတည္ေထာင္ ခဲ့ၾကျပန္သည္။
ဂိုဏ္းခဲြမ်ားတြင္ မဟာသံဃိကဂိုဏ္္းၾကီးမွ-
(၁) ေဂါကုလိကဂုိဏ္း
ေနာက္ထပ္ ေဂါကုလိကဂိုဏ္းမွ-
(၃) ပဏၰတၱိ၀ါဒဂိုဏ္း
(၄) ဗဟုႆုတိကဂိုဏ္း ဟူ၍ ၂- ဂိုဏ္းကဲြျပားလာျပန္သည္။
တစ္ဖန္ ဗဟုႆုတိကဂိုဏ္းမွလည္း
(၅) ေစတိယဂိုဏ္း ဟူ၍ ၁- ဂိုဏ္း ခဲြထြက္ျပန္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ မဟာသံဃိကဂိုဏ္းမွ ပင္မဂိုဏ္းရင္းနွင့္တကြ ဂုိဏ္း(၆)ဂိုဏ္း ကဲြျပားသြားေလသည္။
ထိုမဟာသံဃိကဂိုဏ္းၾကီးကို အတုလိုက္၍
မူလေထရ၀ါဒဘက္မွလည္း ဂိုဏ္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ကဲြျပားခဲ့ျပန္သည္။ ေရွးဦးစြာ မူလေထရ၀ါဒဂိုဏ္းၾကီးမွ-
(၁) မဟိသာသကဂိုဏ္း
(၂) ၀ဇၨိပုတၱကဂိုဏ္း ဟူ၍ (၂) ဂိုဏ္းကဲြျပားခဲ့သည္။
ထို ၀ဇၨီပုတၱကဂိုဏ္းမွ-
(၃) ဓမၼဳတၱရိယဂိုဏ္း
(၄) ဘျဒယာနိကဂိုဏ္း
(၅) ဆနၷာဂါရိကဂိုဏ္း
(၆) သမၼိတိယဂိုဏ္း ဟူ၍ (၄)ဂိုဏ္း ကဲြျပားခဲ့သည္။
တစ္ဖန္ မဟိသာသကဂိုဏ္းမွ-
(၇) သဗၺတၳိ၀ါဒဂိိုဏ္း
(၈) ဓမၼဂုတၱိကဂိုဏ္း ဟူ၍ (၂)ဂိုဏ္းကဲြသည္။
သဗၺတၳိ၀ါဒဂိုဏ္းမွ-
(၉) ကႆပိကဂိုဏ္း ခဲြထြက္ျပန္သည္။
ထိုကႆပိယဂိုဏ္းမွ-
(၁၀) သကၤႏၲိကဂိုဏ္း ခဲြထြက္ျပန္သည္။
တစ္ဖန္ ထို သကၤႏၲိကဂိုဏ္းမွ-
(၁၁) သုတၱ၀ါဒဂိုဏ္းခဲြထြက္ခဲ့ျပန္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ မူလေထရ၀ါဒဂိုဏ္းနွင့္ေပါင္းလွ်င္ ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းေပါင္း(၁၂)ဂိုဏ္းရိွသည္။
ေထရ၀ါဒနွင့္ မဟာသံဃိက ဂိုဏ္းမၾကီးမ်ားနွင့္ ဂိုဏ္းကဲြ အားလံုးေပါင္းလိုက္လွ်င္ ဗုဒၶဘာသာဂိုဏ္း ကဲြေပါင္း (၁၈) ဂိုဏ္းအထိ ကဲြျပားလာခဲ့သည္။ (ဒီပ၀ံသက်မ္း)
ယခုေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ဂိုဏ္းမ်ားသည္ သာသနာေတာ္နွစ္(၂၀၀)ခန္႔အတြင္း ကဲြျပားခဲ့ေသာဂိုဏ္း မ်ားျဖစ္ သည္။
အေသာကမင္းနန္းတက္ေသာအခါ၀ယ္ ဂိုဏ္းအသီးသီးတို႔သည္ ကိုယ့္အင္အား နွင့္ကိုယ္ ၾကီးပြားေနၾကျပီ ျဖစ္သည္။
အေသာကမင္းတရားလက္ထက္ အေသာကမင္းတရား၏ ေျမွာက္စားပူေဇာ္မႈကို ခံယူရေသာဂိုဏ္း တစ္ဂုိဏ္းမွာ ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္းၾကီး ျဖစ္ေပသည္။
ေထရ၀ါဒနွင့္ ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္း
၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္းသည္ မူလေထရ၀ါဒမွ ဂိုဏ္းကဲြတစ္ခုျဖစ္ဟန္တူေပသည္။ မည့္သည့္အခိ်န္ အခါက စတင္၍ကဲြျပားခဲ့သည္ဟူေသာ က်မ္းစာအေထာက္အထားကို မေတြ႔ရေသာ္လည္း ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္းသည္ အ ေသာကမင္းလက္ထက္တြင္ ၾကီးမားေနသည္မွာ ျငင္းပယ္နိုင္စရာ အေၾကာင္းမရိွေပ။
အေသာကမင္းၾကီးသည္ နိေျဂာဓသာမေဏနွင္႔ေတြ႔ျပီးေနာက္ ဗုဒၶဘာသာတစ္ဦးျဖစ္ေန ခိ်န္တြင္ မဇၥိ်မေဒသ( အိႏၵိယနိုင္ငံ)၌ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာအရႈပ္အေထြးမ်ား ေပၚေပါက္ေနျပီး ျဖစ္သည္။
သာသနာေတာ္၏ ျပင္ပ၌ျဖစ္ေသာ တိတၳိတို႔သည္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္အတြင္းသို႔အတင္း၀င္၍ ရဟန္း ျပဳ ေနၾကေသာေၾကာင္႔ သံဃာ႔အဖြဲ႔စည္း သည္လည္းသန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေသာ သံဃာ႔အဖြဲ႔စည္း မဟုတ္ေတာ့ ေပ။ တိတၳိတို႔သည္ သာသနာေတာ္အတြင္း၀င္ေရာက္ျပီး ပရိယတၱိ၊ပဋိပတၱိ ဟူေသာ ဓူရနွစ္ျဖာ တရားအ လုပ္ကို အားမထုတ္ၾကဘဲ တိတၳိတို့၏ မိစၧာအယူကိုသာ ဆက္လက္အားထုတ္ ေနၾက၏။
သူတုိ႔၏ မိစၧာအယူတို႔ကိုသာ '' ဒီဟာက သုတၱာန္၊ ဒီဟာက အဘိဓမၼာ၊ ဒီဟာက ၀ိနည္း '' ဟုေဟာေျပာ ျပသၾကက၏။
တိတၳိတို႔ သာသနာေတာ္အတြင္း၀င္ေရာက္လာရျခင္း၏ အဓိကေသာ႔ခ်က္မွာ စား၀တ္ေနေရးရွားပါးလာ ရျခင္း ေၾကာင္႔ျဖစ္သည္။ တိတၳိတို႔သည္ စား၀တ္ေနေရး လာဘ္လာဘရွားပါးလာေသာေၾကာင့္(ရဟန္းခံ သိမ္ ၀င္ျခင္းမရွိဘဲ) သူတို႔ ကိုယ္တိုင္ ေခါင္းရိပ္ သကၤန္း၀တ္၍ သာသနာအတြင္းသုိ႔ ရဟန္းအသြင္ျဖင့္ ၀င္ ေရာက္ ေနထုိင္ၾကသည္။ ဥပုသ္ေန ့၊ ပ၀ါရဏာေန႔ စေသာ သံဃာ့ကံမ်ားကုိလည္း မျပဳလုပ္ၾကေပ။
ရဟန္းစစ္ရဟန္းမွန္တို႔ကလည္း တိတၳိရဟန္း တို႔နွင့္္အတူ ဥပုသ္ျပဳရန္အလိုမရိွၾကေသာေၾကာင္႔ အ ေသာကရာမေက်ာင္းတိုက္ၾကီးတြင္ (၇) နွစ္တိုင္တိုင္ ဥပုသ္ကံမွ ဆိတ္သုဥ္းေနခဲ့ရသည္။
သာသနာေတာ္သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေရးကို အထူးလုိလားေသာ သာသနာ့ဒါယကာ သီရိဓမၼာေသာက မင္း ၾကီးသည္ သာသနာေတာ္သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေရးကို လုပ္ေဆာင္နိုင္ရန္ အတြက္ အမတ္တစ္ဦးအား ေစခုိင္းခဲ႔ သည္။ ထုိအမတ္၏ သာသနာေရး မကၽြမ္းက်င္ မလိမၼာမႈေၾကာင့္ သူေတာ္ေကာင္းသံဃာေတာ္ အမ်ားအျပား အသက္ဆုံး႐ႈံးခဲ႔ရသည္။ တူေတာ္ တိႆမေထရ္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ထုိအခ်င္းအရာကုိ သီရိဓမၼာေသာက မင္း ၾကီး သိရွိခဲ႔ရသည္။ သတိသံေ၀ဂႀကီးစြာလည္း ရခဲ႔သည္။
ထုိ႔ေနာက္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱ တိႆမေထရ္ ၏ အထံေတာ္၌ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ အယူ၀ါဒမ်ားကုိ ေသခ်ာစြာနားလည္းေစရန္ သင္ယူ ခဲ့ရသည္။
သာသနာေရးႏွင့္စပ္၍ လုပ္ေဆာင္ၾကရာတြင္ သာသနာေတာ္ႏွင့္သက္ဆုိင္ေသာ သင္ယူ သင့္ သင္ ယူထုိက္ရာ ပညာရပ္မ်ားကုိ တကယ္ေလ့လာၿပီး လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္မွသာလွ်င္ အမွား အယြင္းကင္းၿပီး သာ သနာေတာ္အားလည္း ခ်ီးေျမွာက္ရာေရာက္မည္ ျဖစ္သည္။ ထုိသုိ႔မဟုတ္ပါ က သာသနာေတာ္ကုိ ခ်ီးေျမွာက္ ရာမေရာက္ဘဲ တုိးတက္ျခင္းမွ ဆုတ္ယုတ္ေအာင္ ျပဳလုပ္သည့္ အျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ရွိသြားႏုိင္သည္။
သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ဗုဒၶ၏ဓမၼႏွင့္ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ အယူ၀ါဒမ်ားကုိ ေသခ်ာစြာ နား လည္ၿပီးေနာက္ သံဃာေတာ္တုိ႔ကုိ အေသာကာရာမေက်ာင္းတိုက္ၾကီး၌ တူရာတူရာစုေ၀းေစျပီး-
''ဘုရားရွင္ဟာ ဘယ္လုိ အယူ၀ါဒရွိပါသလဲ'' စသည္ျဖင့္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အယူ၀ါဒကို ေမးစိစစ္ခဲ့ရသည္။ ထိုေမးခြန္းကုိ ရဟန္းတု,ရဟန္းေယာင္ တုိ႔က မွန္ေအာင္မေျဖနိုင္ၾကေပ။
အခ်ဳိ႕က -
''ဗုဒၶဟာ သႆတ၀ါဒ ရိွပါတယ္္''
အခ်ဳိ႕က -
''ဗုဒၶဟာ ဥေစၧဒ၀ါဒ ရိွပါတယ္္''
အခ်ဳိ႕က -
''ဗုဒၶဟာ သညာ၀ါဒ ရိွပါတယ္္''
အခ်ဳိ႕က -
''ဗုဒၶဟာ ဒိ႒ဓမၼနိဗၺာန၀ါဒ ရိွပါတယ္္'' စသျဖင့္ မဟုတ္ မမွန္ေသာ မိစၧာ၀ါဒတို႔ကို ေျဖဆိုၾကသည္။ အေသာကမင္းၾကီးသည္ ထိုရဟန္းတု ရဟန္းေယာင္တုိ႔ကုိ လူထြက္ေစျပီးသာသနာ့ေဘာင္မွ နွင္ထုတ္ပစ္ ခဲ့သည္။
အေသာကမင္းၾကီးသည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အယူ၀ါဒမွန္ကို လက္ခံက်င့္သံုးၾကသည္႔ ရဟန္း ေတာ္တို႔အား
''အရွင္ဘုရားတို႔ ျမတ္ဗုဒၶဟာ အဘယ္အယူ၀ါဒရိွပါသလဲ'' ဟုေမးျမန္းသည္။
ရဟန္းေတာ္တို႔က -
''မင္းၾကီး ျမတ္ဗုဒၶဟာ သႆတအယူ၊ ဥေစၧဒအယူ၀ါဒေတြကုိ ခဲြျခမ္းေ၀ဘန္ျပီး အျမဲ ဆိုေတာ္မူတတ္ေသာ ၀ိဘဇၨ၀ါဒီ ျဖစ္ပါတယ္'' ဟု ေျဖဆိုၾကသည္။ (၀ိ၊ ႒၊ ၁။ ၄၅။ )
မင္းၾကီးသည္ ထိုအေျဖကိုခုိင္မာေစရန္ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္အား ေလွ်ာက္၏။
''မင္းၾကီး ဒါဟာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အယူျဖစ္တယ္'' ဟုမေထရ္ျမတ္ကေျဖၾကား၏။
''ရဟန္းစစ္ ရဟန္းမွန္တို႔ကို ေတြ႔ရျပီ'' ဟု မင္းၾကီးဆံုးျဖတ္၍ သာသနာေတာ္သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေရးကို လုပ္ေဆာင္နိုင္ခဲ႔သည္။
ထိုအခ်ိန္မွစကာ မင္းၾကီးသည္ ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္းသံဃာတို႔ကို ခီ်းျမွင့္ပူေဇာ္မႈကို ျပဳေလေတာ့သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္းသည္ အေသာကမင္းၾကီး၏ အဓိကကိုးကြယ္ရာ ဂိုဏ္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုနိုင္ေပ သည္။
၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္း၏ အယူ၀ါဒကို သာသနာ့သမိုင္း၌ ေဖာ္ျပထားျခင္း မရိွေပ။ ထိုသို႔ေဖာ္ ျပထားျခင္း မရိွ သည္မွာ မူလေထရ၀ါဒနွင့္ အယူ၀ါဒခ်င္း၊ တရားဓမၼခ်င္း၊ ခံယူက်င့္သံုးမႈခ်င္း တူညီ ေနေသာ ေၾကာင့္ သာ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။
ဤသို႔ အယူ၀ါဒခ်င္း တရားဓမၼခ်င္း တူညီေနေသာ ေၾကာင့္လည္း ေနာင္အခါတြင္ ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္းသည္ သီးျခားဂိုဏ္းတစ္ဂိုဏ္းအျဖစ္ျဖင့္ ရပ္တည္ မႈမရိွဘဲ မူလေထရ၀ါဒနွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းစပ္ခဲ့သည္။
ေထရ၀ါဒ၊ မဟာယာနနွင့္ ဟီနယာန
ေအဒီ(၄၀) ခန့္တြင္ ကုသွ်န္လူမို်းတို့သည္ အိနၵိယျပည္အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းေဒသ ၾကီးတစ္ခုလံုး ကို သိမ္းပိုက္လ်က္ ကုသွ်န္္မင္းဆက္ကို ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုကုသွ်န္မင္းမ်ား အနက္ ေအဒီ-၁၂၀ မွ ၁၆၂ အထိ စိုးစံခဲ့ေသာ ကနိသွ်ကမင္းၾကီးသည္ ဘုန္တန္ခိုးအၾကီးဆံုး ျဖစ္၏။ မင္းၾကီးသည္ မူလက ပါရွင္ဘာ သာ ၀င္ တစ္ဦးျဖစ္ျပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ျဖစ္ လာခဲ့သည္။
ဗုဒၶသာသနာထြန္းကားေရးကိုလည္း အထူးအားေပးခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင္႔ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္တုိ႔က ဒုတိယ အေသာကမင္းဟူ၍ ေခၚဆိုခဲ့ၾကသည္။ ထိုမင္းသည္ ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းကဲြျဖစ္ေသာ သဗၺတၱိ၀ါဒဂိုဏ္းရဟန္း တို႔ ကို အဓိကထား၍ ၾကည္ညိုကိုးကြယ္ခဲ့သည္။ ကနိသွ်ကမင္းလက္ထက္ တြင္ အိနၵိယျပည္၌ ဗုဒၶဘာသာဂိုဏ္း ကဲြမ်ား အရိွန္အ၀ါေကာင္းေနဆဲ ျဖစ္၏။ ဂိုဏ္းအခ်င္းခ်င္း အယူအဆေရးရားမ်ားနွင့္ပတ္သက္၍ ညီညြတ္မႈ မရိွၾကေပ။ သေဘာတရားေရးဆိုင္ရာမာလည္း အရႈပ္ အေထြးမ်ား ျဖစ္ပြားေန၏။
ကနိသွ်မင္းၾကီးသည္ ဤကဲ့သို႔ဗုဒၶဘာသာအခ်င္းခ်င္း ဂိုဏ္းဂဏမ်ားကဲြျပားေနမႈကို အား ရေၾကနပ္ မွဳမရွိျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ဂိုဏ္းအားလံုးကို ေပါင္းစည္းညီညြတ္ရန္ ဆနၵရိွခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင္႔ သဗၺတၳိ၀ါဒ ဂိုဏ္းမွ ဆရာေတာ္ ၀သုမိၾတမေထရ္ကို အၾကီးအမွဳးျပဳ ု၍ ဂိုဏ္းေပါင္းစံုမွ ရဟန္း(၅၀၀)တို႔ျဖင့္ သဂၤါ ယနာပဲြကို က်င္း ပျပဳလုပ္ခဲ့သည္။
ထိုသဂၤါယနာပဲြမွ သံဃာေတာ္တို့သည္ သုတ္၊၀ိနည္း၊အဘိဓမၼာ တို့၏ အဖြင့္ျဖစ္ေသာ ၀ိဘာသာ က်မ္းမ်ားကို ျပဳစုခဲ့ၾက၏။ ယင္းတို႔မွာ-
(၁) ၀ိနယပိဋကအဖြင့္ ၀ိဘာသာက်မ္း (ဂါထာတစ္သိန္း)
(၂) သုတၱႏၲပိဋကအဖြင့္ ၀ိဘာသာက်မ္း( ဂါထာတစ္သိန္း)
(၃)အဘိဓမၼာပိဋကအဖြင့္ ၀ိဘာသက်မ္း (ဂါထာတစ္သိန္း)တုိ႔ျဖစ္၏။
ကနိသွ်ကမင္းၾကီးသည္ ထိုသဂၤါယနာမွ ထြက္ေပၚလာေသာ ၀ိဘာသာက်မ္းမ်ားကို ေၾကးျပားေပၚတြင္ သကၠတဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးမွတ္တမ္းတင္္၍ ေက်ာက္ေသတၱာၾကီးမ်ားျဖင့္ ထည့္ သြင္းကာ ရွရီနဂရ္ျမိဳ႕အနီးရိွ ေစတီတစ္ဆူ၌ ဌာပနာခဲ့သည္။ ထို၀ိဘာသာက်မ္းအျပင္ မဟာယာနဗုဒၶ ဘာ သာ၏ မ်ဳိးေစ့သဖြယ္ျဖစ္ေသာ ဗုဒၶစရိတက်မ္းကို အရွင္အႆေဃာသက စီရင္ေရးသားခဲ့ သည္။ ကနိသွ်က မင္းၾကီး၏ ခီ်းေျမွာက္မႈေၾကာင့္ အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံမ်ားသို႔ ဗုဒၶဘာသာျပန္႔ပြားလာခဲ့ သည္။ မဟာယာနဗုဒၶ ဘာသာဟူ၍လည္း ထင္ထင္ရွားရွား ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဟူ၍ ေပၚထြန္းလာျပီးေနာက္ အရွင္အႆေဃာသ၏ တပည့္မ်ား ျဖစ္ေသာ အရွင္နာဂဇုနနွင့္ အရွင္၀သုဗႏၶတုိ႔က ထိုမဟာယာနဗုဒၶဘာသာကို ထြန္းကာျပန့္ပြားေအာင္ ေဆာင္ ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိေထရ္ႏွစ္ပါးသည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တရားဓမၼမ်ားကို ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ နႈတ္ ပယ္ျခင္း မ်ားကိုျပဳလုပ္ခဲ့ၾက၏။
ဘုရားရွင္သည္ ''သမၼာသေမၺာဓိ၊ ပေစၥကေဗာဓိ၊ သာ၀က ေဗာဓိ''ဟု ေဗာဓိသံုး ပါး ေဟာ ၾကားထား၏။ ထိုေၾကာင့္ မိမိတုိ႔ၾကိဳက္္နွစ္သက္ရာ ေဗာဓိတစ္မ်ဳိးမ်ိဳးကို က်င့္သံုးနိုင္၏။ သို႔ရာတြင္ ပေစၥကေဗာဓိနွင့္ သာ၀က ေဗာဓိတို႔သည္ မိမိတစ္ဦးတည္း နိဗၺာန္ ေရာက္ရန္ က်င့္ၾကံေသာ ေၾကာင့္ တစ္ကိုယ္ေကာင္းဆန္ေသာ လမ္းစဥ္ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတို႔ကို ကယ္တင္ရန္ သမၼာသေမၺာဓိ က်င့္စဥ္ကို က်င့္ၾကံရမည္'' ဟု ေဟာေျပာေရးသား ၾက၏။ (ကမၻာအရပ္ရပ္သို႔ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ ေရာက္ရိွျပန္႔ပြြါးပံု (ပထမပိုင္း))
ထို႔အျပင္ မဟာယာန ဂိုဏ္းသားတို႔သည္ မိမိတို႔အယူ၀ါဒကို လက္ခံက်င့္သံုးမႈမရိွေသာ အျခား ဂိုဏ္း မ်ား ကိုေျပာင္ေလွာင္၍ ''ဟီနယာန''ဟု မွည့္ေခၚခဲ့ၾကသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေထရ၀ါဒသည္လည္း မဟာယာန၌ မပါ၀င္ ေသာေၾကာင့္ ဟီနယာန၌ ပါ၀င္သကဲ့သို့ ျဖစ္ေန၏။
ကနိသွ်ကမင္းၾကီးလက္ထက္ သဂၤါယနာတင္စဥ္ အခါက ဂိုဏ္းေပါင္းစံု တက္ေရာက္ခဲ့ေသာ္ လည္း လံုး၀တက္ေရာက္ျခင္းမရိွေသာ ဂိုဏ္းတစ္ဂိုဏ္းရိွခဲ့သည္။ ထိုဂိုဏ္းကား အေသာကမင္း လက္ထက္ သဂၤါ ယ နာ တင္ပဲြကို ဦးေဆာင္ခဲ့ၾကေသာ ေထရ၀ါဒ၀ိဘဇၨ၀ါဒီဂိုဏ္း ပင္ ျဖစ္၏။
ထိုဂိုဏ္း သည္ မူလေထရ၀ါဒနွင့္ ေပါင္းစည္းခဲ့ေသာဂိုဏ္း ျဖစ္၏။ ဤမဟာယာနနွင့္ ဟီနယာန ဂိုဏ္း ကဲြခိ်န္၌ ၀ိဘဇၨ၀ါဒ(သို႔မဟုတ္) ေထရ၀ါဒမွာ အိနၵိယျပည္၌ မရိွေတာ့ေခ်။ ထို့ေၾကာင့္ပင္ ကနိသွ်ကမင္း လက္ထက္ သဂၤါယနာကို ေထရ၀ါဒက လက္ခံမွတ္တမ္းတင္ျခင္း မရိွခဲ့ေပ။
ေနာက္ပိုင္းကာလတြင္ မဟာယာနဂိုဏ္းၾကီး မွာတိဗက္၊ဆစ္ကင္း၊ဘူ တန္၊နီေပါ၊မြန္ဂိုလီယား၊တ ရုတ္၊ဗီယနမ္၊ ကိုရီယား၊ ဂ်ပန္ စေသာ နိုင္ငံအသီးသီးသို႔ေရာက္ရိွျပန္႔ပြားခဲ့သည္။
မူလက ''ဟီနယာန'' ဟု ေခၚေ၀ၚသံုးစဲြမႈကိုုခံခဲ့ရေသာ ဂိုဏ္းမ်ားမွာ အိနၵိယာနိုင္ငံ၌ တျဖည္းျဖည္း အားနည္းေမွးမိွန္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ၾကသည္။ ပင္မေထရ၀ါဒဂိုဏ္းမွာ သီရိလကၤာ(သီဟိုဠ္)၊ ျမန္မာစေသာ နိုင္ငံမ်ားသုိ႔ ေရာက္ရိွျပန္႔ပြားသြားခဲ့သည္။
ဇင္ ၀ိပႆနာဂိုဏ္း
ယေန့မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ေထရ၀ါဒနွင့္ မဟာယာနတို႔ကဲ့သို့ ထြန္းကားေနေသာဂိုဏ္းမွာ ဇင္၀ိပႆနာဂိုဏ္းပင္ ျဖစ္၏။ ဂ်ပန္နိုင္ငံ၌ အထူးထင္ရွားေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဂိုုဏ္းကဲြ တစ္ခု ျဖစ္၏။ ဇင္၀ါဒသည္ ဂ်ပန္နိုင္ငံ၌သာ ထင္ရွားသည္မဟုတ္ဘဲ အေနာက္နိုုင္ငံမ်ား၌လည္း လူသိမ်ား၏။ ထိုဇင္ ၀ိပႆ သနာကို အေနာက္တိုုင္းပညာရွင္အေတာ္မ်ားမ်ား စိတ္၀င္စားၾကေၾကာင္း သိရိွရသည္။
''ဇင္သည္ ပါဠိစကား''စ်ာန'' နွင့္ အနက္တူေသာ တရုတ္စကားမွဆင္းသက္လာသည္''ဟု ဆိုပါသည္။
(ဗုဒၶနွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒ (ဦးေအးေမာင္) စာ-၃၆၀)
စင္စစ္အားျဖင့္ ဇင္သည္ဘာသာ၀ါဒမဟုတ္ဘဲ ၀ိပႆနာက်င့္စဥ္သာ ျဖစ္၏။ ဗုဒၶလက္ထက္္မွစ၍ ရွင္မဟာကႆပနွင့္ အျခားမေထရ္အဆက္ဆက္တို႔ ေဆာင္ခဲ့ၾက၍ ေျခာက္ ရာစုအတြင္း၌ ေဗာဓိဓမၼ မည္ေသာ အိနၵိယနိုင္ငံသားမေထရ္တစ္ပါးနွင့္အတူ တရုတ္ျပည္နွင့္ ဂ်ပန္ ျပည္သို႔ ေရာက္ရိွလာခဲ့၏။
ထို 'ဇင္'၀ါဒသည္ တရုတ္နိုင္ငံ၌ စတင္ေပၚေပါက္၍ ေထရ၀ါဒနွင့္ မဟာယာနဗုဒၶ ဘာသာဂိုဏ္း နွစ္ခုလံုးမွ ေကာင္းနိုးရာရာ ၀ိနည္းဥပေဒမ်ားကို လိုက္နာက်င့္ၾကံၾက၏။ ဤသို႔အား ျဖင့္ ဇင္ဗုဒၶဘာသာ သည္ မ်က္ေမွက္ေခတ္တြင္ ဂ်ပန္နိုင္ငံ၌ ထင္ရွားေနသည္။
ေထရ၀ါဒ
ေအဒီ (၁၂)ရာစုတြင္ အိနၵိယနိုင္ငံ၌ ဗုဒၶဘာသာေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့၏။ ထိုအခိ်န္တြင္ အာရွတိုက္ တစ္ခြင္၌ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားျပန့္ပြားေနျပီ ျဖစ္၏။ အာရွတိုက္ေဒသအခ်ဳိ႕တြင္ အေသာ ကမင္း လက္ ထက္၊ (သုိမဟုတ္) ထိုမင္းလက္ထက္မတိုင္မီ အခါကာလကပင္ ဗုဒၶဘာသာေရာက္ရိွ ျပန္႔ပြား ေနခဲ့၏။
ထိုတြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာသည္ ေျမာက္ပိုင္းေဒသ နိုင္ငံၾကီးမ်ား၌ စည္ပင္ ျပန့္ပြားေနသကဲ့သို့ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာသည္လည္း ေတာင္းပိုင္းေဒသ အသီးသီးတို့၌ ထြန္းကား ျပန္႔ပြားေန၏။ ေထရ၀ါဒ နိုင္ ငံ မ်ားမွာ သီရိလကၤာ၊ျမန္မာ၊ထိုင္း၊ ကေမၻာဒီးယား နွင့္ ေလာ(လာအုိ)နိုင္ငံတို႔ျဖစ္၏။
ေထရ၀ါဒဟူသည္မွာ''မေထရ္အဆက္ဆက္တုိ႔ မေပ်ာက္မပ်က္ရေအာင္ ေဆာင္ထား အပ္ေသာ ထိန္းသိမ္းအပ္ေသာ ဘုရားစကားေတာ္အစဥ္''ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ တနည္းအားျဖင့္ အရွင္မဟာကႆပ အစရိွေသာ မေထရ္အဆက္ဆက္တို႔ မူရင္းမပ်က္ သံဂါယနာတင္လ်က္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားအပ္ ေသာဘုရားစကား ပါဠိေတာ္အတိုင္း က်င့္ၾကံေနထိုင္ေသာ အယူ၀ါဒကို ''ေထရ၀ါဒ''ဟု ေခၚသည္ဟူ၍ (၀ိ၊႒၊၁၊၁၇ )ဖြင္႔ဆိုထားသည္။
ေထရ၀ါဒရဟန္းေတာ္ မ်ားသည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼေဒသနာေတာ္တို႔ကို ျပင္ဆင္ျခင္း ၊ျဖည့္စြက္္ ျခင္း၊ နႈတ္ ပယ္ျခင္း မျပဳဘဲ မူရင္းအတိုင္း ထိန္းသိမ္းခဲ့ေသာ ပင္မ ဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္၏။
ေထရ၀ါဒ ရဟန္းေတာ္တို႔သည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼကၡနၶာေဒသနာေတာ္မ်ားကို ပါဠိဘာသာျဖင့္ မူရင္းအတိုင္း နႈတ္ဆင့္ကမ္း၍လည္းေကာင္း၊ စာမွတ္တမ္းျဖင့္လည္းေကာင္း ထိန္းသိမ္းလာခဲ့ၾက၏။ ဘုရား ရွင္၏ သာသနာေတာ္ျငိဳးမိွန္ ပ်က္စီးဖြယ္ ရာ ဤအေၾကာင္း ေပၚေပါက္လာသည့္အခါ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာ ေဖာ္ တရားေတာ္မ်ားကို နႈတ္တက္ေဆာင္ျခင္း၊ ေပထက္အကၡရာ၊ေက်ာက္ထက္အကၡရာ ပံုနိွပ္အကၡရာတုိ႔ ျဖင္႔ ေရးသား၍ သံဂါယနာတင္ခဲ့ၾကရာ (၆)ၾကိမ္တိုင္တိုင္ပင္ ရိွခဲ့၏။ ထိုျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼကၡနၶာ ေဒသနာ အရပ္ ရပ္ကို စုေပါင္း၍ '' ပိဋကတ္ေတာ္''ဟုေခၚဆိုခဲ့ၾက၏။
(ေထရ၀ါဒ ပိဋကတ္ေတာ္အေၾကာင္းကုိေနာက္ဆက္လက္တင္ျပပါမည္။)
မ်က္ေမွာက္ေခတ္ (ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ) ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းကဲြမ်ား
ကနိသွ်ကမင္းလက္ထက္ မဟာယနနွင့္ ဟီနယာနဂိုဏ္းကဲြပံု အေၾကာင္းကို ေရွး၌ ျပဆိုခဲ့ျပီး ျဖစ္၏။ ထိုအခိ်န္က အိနၵိယနိုင္ငံ၌ ေပ်ာက္ကြယ္ေသာ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ျမန္မာစေသာ နိုင္ငံအသီးသီးသို့ ေရာက္ရိွျပန့္ပြားရာ၌ မူလေထရ၀ါဒ ဂိုဏ္းမွာပင္ ဂိုဏ္းကဲြမ်ားေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ယေန႔မ်က္ေမွာက္ေခတ္ တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ အသိအမွတ္ျပုထားေသာ ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းၾကီး ၉-ဂိုဏ္း အထိရိွ၏။ ယင္းတို႔မွာ-
(၁) သုဓမၼာဂိုဏ္း
(၂) ေရႊက်င္ဂိုဏ္း
(၃) မဟာဒြါရဂိုဏ္း
(၄) မူလဒြါရဂိုဏ္း
(၅) အေနာက္ေခ်ာင္းဒြါရဂိုဏ္း
(၆) ေ၀ဠဳ၀န္ဂိုဏ္း
(ရ) ငွက္တြင္းဂိုဏ္း
(ဂ) ဂဏ၀ိမုတ္ဂိုဏ္း
(၉) မဟာရင္ဂိုဏ္း တုိ႔ျဖစ္သည္။
ထို ၉-ဂိုဏ္းအနက္ သုဓမၼာဂိုဏ္းမွာ ေရွးအက်ဆံုးေသာဂိုဏ္းျဖစ္ျပီး အင္အားအၾကီးမားဆံုး ေသာ ဂိုဏ္း လည္း ျဖစ္၏။ ထုိဂိုဏ္း ၉-ဂိုဏ္းလံုးမွာ ေထရ၀ါဒေဘာင္အတြင္းမွပင္ ကဲြျပားေနေသာ ဂိုဏ္း မ်ားျဖစ္၏။
မဟာယာနဂိုဏ္းကဲ့သုိ႔ ျမတ္ဗုဒၶ၏ စစ္မွန္ေသာဓမၼေဒသနာေတာ္တုိ႔ကုိသို႔မဟုတ္ ပိဋကတ္ ေတာ္တို႔ကိုေျခကန္၍ေတာ္လွန္ေသာဂိုဏ္းမ်ားမဟုတ္ၾကေပ။အေလးမထား၊မေျပာပေလာက္ေသာ အေသးအမႊား အယူ အဆ အခ်ဳိ႕ ကို အေျခခံထား၍ ကဲြျပားေနျခင္းမွ်သာ ျဖစ္၏။
ထိုသို႔ ကဲြျပားေနေသာ ဂိုဏ္းၾကီးမ်ားကို ေပါင္းစည္းလိုသည့္ဆနၵျဖင့္ ဂိုဏ္းေပါင္းစံု သံဃာ့ အစည္း အေ၀းၾကီးကို ကမၻာေအးကုန္ေျမရိွ ဆ႒သဂၤါယနာတင္ေတာ္မူရာ မဟာပါသာဏ လိုဏ္ဂူ ေတာ္ၾကီး ၌ ခရစ္နွစ္(၁၉၈၀)ျပည့္နွစ္ ေကာဇာသကၠရာဇ္(၁၃၂၄)ခုနွစ္ နယုန္လ တြင္ က်င္းပျပဳလုပ္ နိုင္ခဲ့သည္။ ထို ဂိုဏ္း ေပါင္းစံု သံဃာ့အစည္းအေ၀းၾကီးမွပင္ ဂိုဏ္းေပါင္းစံု သံဃာေတာ္မ်ားပါ၀င္ေသာ သံဃနာယ ကအဖဲြ႔အ ဆင့္ ဆင့္ကို ဖဲြ႔စည္း၍ သာသနာေရးတာ၀န္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေစခဲ့ပါသည္။
ေထရ၀ါဒ ပိဋကတ္ေတာ္
ပိဋကတ္ ၏ အဓိပၸါယ္ကို '' သင္အပ္ေသာ ပါဠိဟူေသာ အနက္ တည္ရာျဖစ္ေသာအနက္''ဟု(၀ိ၊ ႒၊ ၁၊ ၁၇။)တြင္ ဖြင့္္ဆိုသည္။ ထိုဖြင္႔ဆုိခ်က္တြင္ တည္ရာဟူေသာ အနက္ကို '' ျခင္းေတာင္း''ဟုလည္း ဖြင့္ဆို၏၊ လူတို႔သည္ သယ္ယူစရာ ပစၥည္းမ်ားကို ျခင္းေတာင္းတုိ႔ျဖင္႔ သယ္ယူရ၏။ ထုိ႔အတူဗုဒၶ၏ တရား ေတာ္တို႔ကို လည္းဘုရားရွင္လက္ထက္ေတာ္မွစ၍ ေခတ္အဆက္ဆက္ မေထရ္ျမတ္တို့က လက္ ဆင့္ ကမ္း၍ သယ္ယူခဲ့ ၾက သျဖင့္ ျခင္းေတာင္းနွင့္ တင္စားကာ ပိဋကတ္ ဟူ၍ ေခၚဆိုလာခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္၏။
ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔ ထိန္းသိမ္းသယ္ေဆာင္လာခဲ့ေသာ ပိဋကမ်ားမွာ-
(က) ၀ိနယ ပိဋက
(ခ) သုတၱႏ ၱပိဋက
(ဂ) အဘိဓမၼ ပိဋက ဟူ၍ သံုးမ်ဳိးရိွပါသည္။
ထိုသံုးမ်ဳိးလံုးကို ေပါင္း၍ '' ပိဋကတ္ '' ဟူ၍ ေခၚဆိုသည္။
( “ပိဋက”ဟု ေခၚပါက ပိဋက တစ္ပုံ ခ်င္းကုိ ေခၚဆုိျခင္းျဖစ္ျပီး '' ပိဋကတ္ '' ဟု ေခၚပါ က ပိဋကတ္သုံးပုံ လုံးကုိေခၚသည္ ဟုသတိျပဳပါ ။)
၀ိနယပိဋက
(က) ၀ိနယပိဋက ဟူသည္ သာသနာ့၀န္ထမ္း ရွင္ရဟန္းမ်ားနွင့္ ရဟန္းမိန္းမမ်ား အတြက္ သတ္မွတ္ ပညတ္ထားေသာ က်င့္၀တ္စည္းကမ္း၊ ဥပေဒမ်ား ျဖစ္သည္။
ထို ၀ိနယပိဋကကို (၅)က်မ္းခဲြထားသည္။
ယင္းတို႔မွာ-
(၁) ပါရာရာဇိကဏ္ ပါဠိေတာ္ = ရဟန္းေတာ္မ်ားအတြက္ ရည္ညႊန္းထားေသာ သိကၡာပုဒ္
(၄၉)ပါးပညတ္ရျခင္း၏ အေၾကာင္း ၀တၳဳႏွင္႔ ပါရိွ၏။
(၄၉)ပါးပညတ္ရျခင္း၏ အေၾကာင္း ၀တၳဳႏွင္႔ ပါရိွ၏။
(၂) ပါစိတ္ ပါဠိေတာ္ = ရဟန္းေတာ္မ်ားအတြက္ သိကၡာပုဒ္ (၁၇၈)ပါး၊ ဘိကၡဳနီတုိ႔အတြက္
သိကၡာပုဒ္(၃၃၁)ပါး ပါရိွ၏။
(၃) မဟာ၀ါပါဠိေတာ္ = သံဃာေတာ္မ်ား လိုက္နာရမည့္ က်င့္၀တ္မ်ား၊ လုပ္နည္း လုပ္ဟန္မ်ားကို
အခန္း(၁၀၃) တုိ႔ျဖင္႔ ေဖာ္ျပထားသည္။
(၄) စူဠ၀ါ ပါဠိေတာ္ = သံဃာအဖဲြ႔စည္းနွင့္ ပတ္သက္ေသာ စည္းမ်ဥ္း ဥပေဒတို႔ကုိ အခန္းေပါင္း
(၁၂)ခုတုိ႔ျဖင္႔ေဖာ္ျပထားသည္။
(၅) ပရိ၀ါ ပါဠိေတာ္ = ၀ိနည္း သိကၡာပုဒ္တို့ကို က်က္မွတ္လိုသူတို့အတြက္ က်ဥ္း ခ်ဳပ္ျပဴ စု
ထားေသာ က်မ္းျဖစ္၏။
သုတၱႏၲ ပိဋက
(ခ) သုတၱႏၲ ပိဋက ဟူသည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေရွးဦးစြာ ေဟာၾကားေတာ္မူအပ္ေသာ ဓမၼစၾကၤာတရား ေတာ္မွ စ၍ ေနာက္ဆံုး ပရိိနိဗၺာန္ျပဳုေတာ္မူခါနီး ေဟာၾကားေတာ္မူအပ္ေသာ ၾသ၀ါဒေဒသနာေတာ္ အထိ (၄၅) နွစ္တုိ႔ ပတ္လံုး ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည့္ ေဒသနာေတာ္ အမ်ဳိးအစားမ်ား ျဖစ္သည္။ဤသုတၱနၱ ပိဋကကို နိကာယ္ ၅-ရပ္ျဖင့္ ဖဲြႊ႔စည္းထာပါသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ-
( ၁ )ဒီဃနိကာယ္ = ရွည္လ်ားေသာ သုတ္တို့ကိုေပါင္းစည္းထားေသာေၾကာင့္''ဒီဃနိကာယ္''
ဟုေခၚ၏။
ဒီဃနိကာယ္ တြင္-
(၁) သီလကၡႏၶ၀ဂၢ - ၁၃ သုတ္
(၂) မဟာ၀ဂၢ - ၁၀ သုတ္
(၃) ပါထိက၀ဂၢ - ၁၁ သုတ္
( ၂ ) မဇၩိမနိကာယ္ = အလယ္အလတ္ျဖစ္ေသာ သုတ္တို့ကို ေပါင္းစည္းထားေသာေၾကာင့္
''မဇၩိနိကာယ္'' ဟုေခၚ၏။
ထုိမဇၩိမနိကယ္တြင္ -
(၁) မူလပဏၰာသ ၅၀-သုတ္ ၊
(၂) မဇိၩမပဏၰာယ ၅၀-သုတ္ ၊
(၃) ဥပရိပဏၰာသ ၅၂-သုတ္ ပါ၀င္သည္။
(၃)သံယုတၱနိကယ္ =ေဒသနာေတာ္နွင့္တူညီေသာအခ်က္တစ္ခုကို မူထားစုစည္း ေပါင္းစပ္
ထား ေသာ သုတ္မ်ား ကို ''သံယုတၱနိကာယ္'' ဟုေခၚ၏။
ထုိ သံယုတၱနိကာယ္၌-
(၁) သဂါထာ၀ဂ္ သံယုတ္ေပါင္း ၁၁ ၊
(၂) နိဒါန၀ဂ္ သံယုတ္ေပါင္း ၁၀ ၊
(၃) ခနၶ၀ဂ္ သံယုတ္ေပါင္း ၁၃ ၊
(၄) သဠာယတန၀ဂ္ သံယုတ္ေပါင္း ၁၂ ၊
(၅) မဟာ၀ဂ္ သံယုတ္ေပါင္း ၁၂- ပါ၀င္သည္။
( ၄ )အဂၤုတၱရနိကာယ္ =ဧကနိပါတ္မွ ဧကဒသကနိပါတ္ေအာင္ေသာ အပိုင္းငယ္နိပါတ္ (၁၁)ခု၊
သုတ္ေပါင္း (၉၅၇)သုတ္ ပါ၀င္သည္။
( ၅ )ခုဒၵကနိကာယ္ =ေရွးနိကာယ္ေလးရပ္တို့မွ ေနာက္ထပ္ျဖစ္ေသာ ခုဒၵကပါဌစသည္ က်မ္းအစု
ကို ခုဒၵကနိကာယ္ ဟုေခၚ၏။
ထုိ ခုဒၵကနိကာယ္၌ ေအာက္ပါက်မ္းမ်ား ပါ၀င္သည္။
(၁) ခုဒၵကပါဌ - တိုေတာင္းသည့္ အစု ၉-မ်ဳိး ပါ၀င္သည္။
(၂) ဓမၼပဒ - ၀ဂ္ေပါင္း ၂၆၊ ဂါထာေပါင္း ၄၂၃-ပါ၀င္သည္။
(၃) ဥဒါန - ဗုဒၶဘုရားရွင္ ကူ်းရင့္ေသာ စကားမ်ား ျဖစ္သည္။၀ဂ္ေပါင္း ၈-ခုနွင့္ဥ
ဒါန္းေပါင္း ၈၂-ပုဒ္ ပါ၀င္သည္။
(၄) ဣတိ၀ုတၱက - နိပါတ္ ၄-ခု၊ သုတ္ေပါင္း ၁၂၀-ပါ၀င္သည္။
(၅) သုတၱနိပါတ - သုတ္ငယ္မ်ား စုေပါင္းထားသည္။ ၀ဂ္ ၅-ခု၊ သုတ္ ၅၄-နွင့္ ပုစၧာ
၆၁-ခုပါ၀င္သည္။
(၆) ၀ိမာန၀တၳဳ - ဘံုနန္းဗိမာန္ဆိုင္ရာ အျဖစ္အပ်က္တို႔ကို ေဖာ္ျပထား၏။ ၀ဂ္ ၇- ခု၊
ဇာတ္ ၈၃-ပုဒ္ ပါ၀င္သည္။
(၇) ေပတ၀တၳဳ - ငရဲေလာက၏ ဆင္းရဲတို့ကို ေဖာ္ျပထား၏။ ၀ဂ္၄-ခု၊ ၀တၳဳပုဒ္ေပါင္း
၅၀- ပါ၀င္သည္။
(၈) ေထရဂါထာ - မေထရ္ၾကီး ၁၀၇-ပါး၏ အဆိုအမိန့္မ်ားကို နိပါတ္ ၂၁-ခုျဖင့္ ခဲြ
ျခားေဖာ္ျပထားသည္။
(၉) ေထရီဂါထာ - ေထရီမယ္ ၇၃-ပါးတို့၏ တင္ျပခ်က္မ်ားကို နိပါတ္ ၁၆-ခု ျဖင့္ဖြဲ႔
စည္း ထားသည္။
(၁၀) ဇာတက - ဗုဒၶဘုရားရွင္၏ ေရွးျဖစ္စဥ္တို့ကို ေဖာ္ျပထား၏။ အပိုင္းငယ္ နိပါတ္
၂၂-ခု၊ဇာတ္၀တၳဳေပါင္း ၅၄၇-ဇာတ္ ပါ၀င္သည္။
(၁၁) မဟာနိေဒၵသ - သုတၱနိပါတ္က်မ္းလာ အ႒က၀ဂ္၏ ေ၀ါဟာရအဓိပၸာယ္တို့ကို
ထပ္မံဖြင့္ဆိုထားသည္။
(၁၂) စူဠနိေဒၵသ - သုတၱနိပါတ္က်မ္းလာ ေနာက္၀ဂ္ ၃-ခုကို ထပ္မံ ခဲ်႕ဖြင့္ထားသည္။
(၁၃) ပဋိသမၻိဒါမဂၢ - ဓမၼ၏ အေျခခံ အခ်က္တို့ကို သရုပ္ခဲြ၍ ေ၀ဖန္ျပသည္။ က႑ၾကီး
၃-ခုနွင့္ က႑ငယ္ မ်ားစြာ ပါ၀င္သည္။
(၁၄) အပဒါန -မြန္ျမတ္ေသာ က်င့္ထံုးတို႔ကို က်င့္သံုးခဲ့ေသာ ပုဂိၢဳလ္တို႔ အေၾကာင္းကို
ေဖာ္ျပထားသည္။ က႑ ၅၅-ခုျဖင့္ မေထရ္ ၅၅၀-တို႔ ဘ၀ကို ေဖာ္ျပထား၏။
ထုိ႔ျပင္ က႑ ၄-ခုတို့ျဖင့္ ေထရီ ၄၀-တို့၏ ဘ၀ကိုလည္းေကာင္း၊
ေနာက္ဆက္တဲြအျဖစ္ဗုဒၶပဒါနနွင့္ ပေစၥကဗုဒၶပဒါနတို႔ကိုဆက္လက္ ေဖာ္ျပထား
သည္။
(၁၅) ဗုဒၶ၀ံသ -ဘုရားရွင္တို့၏ ဘ၀ျဖစ္စဥ္ကို အစီအစဥ္ျဖင့္ ေဖာ္ျပထား၏။ ထို႔ျပင္
ဗုဒၶပကိဏၰက က႑နွင့္ ဓာတုဘာဇနိယ ကထာတို့ကိုလည္း ထည့္သြင္း
ေဖာ္ျပထားသည္။
(၁၆) စရိယာပိဋက - ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ပါရမီ ျဖည့္ဆည္းခဲ့သည့္ ဘ၀တို့ကိုေဖာ္
ျပသည္။ ဗုဒၶ၏ ေရွးဘ၀ေပါင္း ၃၅-ခုသာ ပါ၀င္သည္။
အဘိဓမၼာ ပိဋက
(ဂ) အဘိဓမၼာ ပိဋက ဟူသည္ ၀ိနည္း၊ သုတၱန္တို့ထက္ လြန္ကဲ့ေသာ သေဘာတရားမ်ား နက္နဲ ေသာ သဘာ၀ဓမၼမ်ားကို စုစည္းေဖာ္ျပထားေသာေၾကာင့္ ''အဘိဓမၼာ ပိဋက''ဟု ေခၚ၏။ဤ အဘိဓမၼာပိဋ က သည္ က်မ္းအားျဖင့္ (ရ)က်မ္းရိွ၏။ ယင္းတို့မွာ-
(၁) ဓမၼသဂၤဏီ = အပိုင္းၾကီးေလးပိုင္းခဲြလ်က္ သက္ရိွသက္မဲ့ အားလံုးတို့၏ ရုပ္နာမ္သေဘာကို ေရ
တြက္ျပသည့္က်မ္း။
(၂) ၀ိဘဂၤ=ဓမၼသေဘာကို အဓိပၸါယ္ခဲြျခမ္းျပထားေသာ ၀ိဘဂၤေခၚ အဖြင့္ေပါင္း (၁၈) ခု ပါ၀င္သည္။
(၃) ဓာတုကထာ= ပရမတၳတရားတို့ကို က႑ ၁၄-ခုခဲြကာ နည္း ၄-ပါးတို့ျဖင့္ အက်ယ္တ၀င့္ရွင္း
လင္းေဖာ္ျပထားသည္။
(၄) ပုဂၢလပညတၱိ = က႑ၾကီး ၁၀-ခုတို့၌ ၁-မွ၁၀-အထိ ပုဂၢိုလ္အမို်းအစားတို့ကို နိေဒၵသ အလိုက္
ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားသည္။
(၅) ကထာ၀တၳဳ =ဗုဒၶ၀ါဒဂိုဏ္းကဲြမ်ား၏ အယူ၀ါဒမ်ားကို စုေပါင္းတင္ျပထားသည္။
၀ဂ္ေပါင္း (၂၃)ခုျဖင့္ ေထရ၀ါဒမွသုုတ္ေပါင္း (၅၀၀)နွင့္ပရ၀ါဒမွသုတ္ေပါင္း(၅၀၀)
တို႔ကို နိုင္းယွဥ္ျပထားသည္။
(၆) ယမက =အဘိဓမၼာတရားသေဘာမ်ား ျဖစ္တည္ေနပံုကို မူလ, ခနၶ,အာယတန,ဓာတု
,သစၥ , သခၤါရ, အနုသယ, စိတၱ, ဓမၼ, ဣျနၵိယ ဟူေသာ ယမက ၁၀-ပါး တို့ျဖင့္ ေဖာ္
ျပထားသည္။
(ရ) ပ႒ာန =ဓမၼအနုေလာမစသည္တို့၌ တိကပ႒ာနစေသာ ပ႒ာန္း၆-ပါးတို႔ ျဖင့္ပြား အပ္
သည္ ျဖစ္၍ ၂၄ -ပါးေသာ ပ႒ာန္းတို့ကိုရသည္။ ပ႒ာန္းတစ္ပါးစီ၌ ပဋိစၥ၀ါရ
စေသာ ၀ါရ(၇) ပါးတို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္ ထားသည္။
အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ပိဋကတ္ေတာ္မွတစ္ပါး အျခားေသာ ပါဠိက်မ္းဂန္းမ်ားလည္း ရိွေသး၏။ ထိုက်မ္းဂန္မ်ားသည္ ပိဋကတ္ေတာ္မွတစ္ပါး ေနာက္ဆက္တဲြ က်မ္းမ်ားျဖစ္ျပီး အ႒ကထာ က်မ္းတို့၏ ေရွး ေျပး ျဖစ္ေသာ ပါဠိစာမ်ားလည္းျဖစ္၏။ ယင္းတို႔မွာ-
(၁) ေနတၱိပကရက = ဓမၼေရးရာနွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေ၀ါဟာရနွင့္ အဓိပၸါယ္တို႔ကို ရွင္းလင္းေဖၚ
ျပထားသည္။
(၂) ေပဋေကာပေဒသ= ပိဋက ၃- ပံုမွ ေကာင္းနိုးရာရာ အခ်က္တို႔ကို စုေပါင္းေဖာ္ျပထားသည္။
(၃) မိလိႏၵပဥွာ = ပိဋကတ္ေတာ္တြင္ အက်ယ္တ၀င္းပါရိွေသာ သတိ, သမာဓိ, ပညာစသည့္
အက်င့္တရားမ်ား၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာစေသာ အျဖစ္တရားမ်ားကိုေစစပ္စြာ
ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္။
ေထရ၀ါဒ မွတ္တမ္းတင္ ပိဋကတ္ေတာ္တို႔ကို စိစစ္ျခင္း
ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶသာသနာသည္ တရားစစ္တရားမွန္မ်ား သန့္ရွင္းစြာတည္ရိွေစရန္ (၆)ၾကိမ္တိုင္တိုင္ သဂၤါယနာတင္ခဲ့ျပီး ျဖစ္၏။ ထိုတြင္ ေရွ႕သံုးၾကိမ္မွာ အကၡရာျဖင့္ ေရးသား၍ မွတ္တမ္းတင္မႈ မျပဳၾကဘဲ ႏွဳတ္ ျဖင့္သာ အာဂံုေဆာင္၍ သဂၤါယနာ တင္ခဲ့ၾကသည္။ စတုတၳ သံဂါယနာပဲြၾကီး၌ ေရွးကဲ႔သုိ႔မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ေပ ရြက္ ေပၚတြင္ အကၡရာေရးသား၍ တင္ခဲ့ၾကသည္။ ပဥၥမသဂၤါယနာပဲြၾကီး၌ အလြန္တရာခိုင္ခန္႔ေသာေက်ာက္ ျပား ေပၚတြင္ ေက်ာက္စာျဖင့္ အကၡရာတင္၍ မွတ္တမ္း ျပဳခဲ႔ၾကသည္။
ထို စတုတၳ၊ ပဥၥမ၊ ဆ႒ သဂၤါယနာတင္ပဲြတို့၌ ေပစာ၊ ေက်ာက္စာ၊ စကၠဴစာတုိ႔ျဖင္႔ ေရးထိုးမွတ္ တမ္း တင္ခဲ့ၾကရာတြင္ အေရအတြက္တို့ကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ ့ရိွရသည္။
စတုတၳ သဂၤါယနာ ေပရြက္ေရ = ၆၃၄၅ - ရြက္
ပဥၥ သဂၤါယနာ ေက်ာက္စာေရ = ၇၂၉ - ခ်ပ္
ဆ႒ သဂၤါယနာ စာအုပ္ေရ = ၄၀ - အုပ္
စာရြက္ေရ = ၆၅၄၇ - ရြက္
စာမ်က္ႏွာ = ၁၃၀၉၄ - မ်က္ႏွာ
စာေၾကာင္းေရ = ၄၀၄၀၇၀ - ေၾကာင္း ရိွေပသည္။
ထိုတြင္ ဆ႒သဂၤါယနာမွ မွတ္တမ္းျပဳရာ၌ ''ဆ႒မူ'' ေခၚစာအုပ္မ်ားျဖင့္ ေအာက္ပါအတိုင္း ခဲြျခား၍
ရုိက္ႏွိပ္္ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
က်မ္းအမည္ - က်မ္းေရ စာအုပ္ေရ
၀ိနည္း - ၅ ၅
ဒီဃနိကာယ္ - ၃ ၃
မဇၩိမနိကာယ္ - ၃ ၃
သံယုတၱနိကာယ္ - ၅ ၃
အဂၤုတၱရနိကာယ္ - ၁၁ ၃
ခုဒၵကနိကာယ္ - ၁၉ ၁၁
အဘိဓမၼာ - ၇ ၁၂
စုစုေပါင္း ၅၃ ၄၀
ပိဋကသံုးပံုလံုး၌ ပါ၀င္ေသာ အကၡရာလံုးေရးမွာ - ၁၁၀၂၁၇၅၀(တစ္ကုေဋ တစ္သန္း နွစ္ေသာင္း တစ္ေထာင္ ခုနစ္ရာ ငါးဆယ္) ရိွ၏။
ကုိယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ရႊင္လန္းၾကပါေစ….။
အရွင္ဓမၼိက(ေလာင္းလုံ)
က်မ္းကုိး - ပါရာဇိကက႑အ႒ကထာ (ပထမတြဲ)
ႏုိင္ငံေတာ္ပရိယတၱိသာသနာ႔တကၠသုိလ္(ရန္ကုန္) ပုိ႔ခ်ခ်က္ ႏွင္႔
ကမၻာအရပ္ရပ္သို့ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ေရာက္ရိွျပန့္ပြြါးပံု (ပထမပိုင္း) (ေဇယ်ာေမာင္)
ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ (ေရစၾကိဳ အရွင္ဧသိက)
ဗုဒၵႏွင့္ဗုဒၶ၀ါဒ (ဦးေအးေမာင္)